خلاصه
گمرک به عنوان یک نهاد حقوق عمومی و با نقشی که در زمینة واردات و صادرات ایفا می کند نه تنها از نظر اقتصادی برای کشور اهمّیّت بسیاری دارد، لکن از جنبه های اجتماعی، فرهنگی و سیاسی نیز از تاثیرگذاری قابل توجّهی بهره مند هست. این مرجع علاوه بر انجام وظیفه ها حاکمیّتی، گاه در قالب برخی اجزای خود، به انجام امور تصدّی گرایانه هم دست می زند که مرجع تحویل گیرنده از بارزترین آن ها هست. مرجعی که با اختصاص موادّ بسیاری از قانون امور گمرکی، شاید از مهم ترین اجزای گمرک تلقّی شود؛ علاوه بر این گاه خود گمرک به عنوان مرجع تحویل گیرنده ایفای نقش می کند. تفاوت ماهیّت و هدف وظیفه ها تصدی گرایانه و حاکمیتی گمرک، مبانی مسئولیّت متفاوتی را احتیاج دارد که تاحالا علی الاصول مورد غفلت قرار گرفته و به طور مستمر مبنایی واحد برای مسیولیت گمرک و اجزای آن مدنظر داشته شده هست. به نظر می رسد آنجا که گمرک مبادرت به انجام وظیفه ها حاکمیتی می نماید، بر طبق مادة ۱۱ قانون مسیولیت مدنی، وظیفه ای همانند دولت دارد؛ بنابراین تنها در برخی مورد ها خاص عهده دار مسیولیت هست. ولی درباره اجزای آن و نیز خود گمرک وقتی که پا در عرصة وظیفه ها تصدی گرایانه می گذارد، اصل بر تقصیر هست، مگر آنکه بتوان عدم تقصیر را ثابت نمود. به همین علت در این مقاله در فصل اوّل و در دو موضوع به معرّفی گمرک و مرجع تحویل گیرنده پرداخته شده و در آشنایی با وظیفه ها آنها تلاش می شود. در فصل دوم با برّرسی و قیاس قوانین موجود در زمینة امور گمرکی، مسئولیّت این دو مرجع تصریح شده و مبنای مسیولیت هرکدام تصریح می شود.
کلیدواژگان: گمرک؛ مرجع تحویل گیرنده؛ مسئولیّت مبتنی بر تقصیر؛ وظیفه ها تصدّی؛ وظیفه ها حاکمیّتی
نویسنده:
افروز صمدی: دانشجوی دکترای حقوق خصوصی دانشگاه تهران
